Amerikaanse bedrijven en miljardairs beïnvloeden EU-beleid via denktanks
In dit artikel:
In 2023 stroomde minstens €115 miljoen uit de Verenigde Staten naar denktanks die invloed uitoefenen op EU-beleid, onderdeel van een totaal van circa €350 miljoen aan buitenlandse en Europese financiering. Dat blijkt uit een analyse van denktankfinanciering; Amerikaanse techbedrijven en filantropen leveren het grootste enkele bronbedrag. Experts waarschuwen dat deze geldstromen de onafhankelijkheid van het Europese beleidsdebat kunnen ondermijnen, vooral nu de VS onder de regering-Trump druk zet op versoepeling van digitale regelgeving.
Bepaalde Amerikaanse denktanks – onder meer World Resources Institute, Brookings Institution en Atlantic Council – halen ongeveer de helft of meer van hun middelen uit de VS en ontvingen samen bijna de helft van de Amerikaanse fondsen. Hoewel hun hoofdzetels in de VS staan, behoren zij tot de meest invloedrijke spelers in Brussel: ze organiseren bijeenkomsten met hoge beleidsmakers en worden door de Europese Commissie vaak als ‘onafhankelijke’ klankborden geraadpleegd. FTM telde meer dan 700 ontmoetingen tussen denktanks en de Commissie sinds 2019.
Bedrijven als Google, Microsoft en Meta gaven in 2023 respectievelijk ongeveer €2,7 miljoen en rond €2 miljoen (voor Microsoft en Meta ieder) aan invloedrijke Europese denktanks. Onderzoekers benadrukken dat financiering invloed kan creëren: denktanks presenteren zich als objectief, maar zijn financieel afhankelijk van hun geldschieters, wat onderzoeksagenda’s en beleidsaanbevelingen kan kleuren. Politicoloog Inderjeet Parmar noemt de omvang van de Amerikaanse steun “structurele buitenlandse inmenging”, terwijl Dieter Plehwe wijst op het strategische karakter: Europese regels (zoals DMA en DSA) beïnvloeden internationaal bedrijfsmodel, zodat Amerikaanse belangen zich vroegtijdig willen positioneren.
Concrete effecten tonen zich ook op sociaal-culturele thema’s: sommige Europese organisaties ontvingen brieven met het verzoek af te zien van activiteiten rondom gender en diversiteit; het European Policy Centre weigerde en misliep in ieder geval tijdelijk Amerikaanse financiering. LobbyControl en andere organisaties vinden dat Amerikaanse bedrijven veel vaker denktanks sponsoren dan andere landen, wat de machtsbalans kan verschuiven. Tegenstanders merken dat China op veel kleinere schaal opereert en dat kritische aandacht in Europa vaak vooral op desinformatie uit Rusland of China gericht is, terwijl de Amerikaanse invloed minder onder de loep ligt.
Reacties van betrokkenen variëren: de Atlantic Council zegt een breed scala aan financiers te accepteren binnen haar missie; Google verwijst naar transparantie in het EU-transparantieregister; Microsoft en Meta geven weinig of geen commentaar. Onderzoekers en voormalige EU-ambtenaren pleiten voor meer kritische controle op financieringsrelaties en waarschuwen dat financiële macht niet als instrument voor politieke invloed gebruikt zou mogen worden.