Als nieuw rijksmuseum is het Panorama van Mesdag klaar voor de toekomst
In dit artikel:
Vrijdagmiddag zetten Minke Schat (directeur Museum Panorama Mesdag) en demissionair minister van OCW Gouke Moes de handtekeningen onder de overdracht die 144 jaar familiebezit beëindigt: het Panorama van Scheveningen wordt staatsbezit en krijgt op 1 januari 2026 de status van rijksmuseum. Daarmee krijgt het museum structurele rijkssteun van 1,8 miljoen euro per jaar, waarmee herstel, verduurzaming, archiefwerk, digitalisering en educatie permanent gefinancierd kunnen worden.
De beslissing leidde tot opluchting en emotie bij familieleden en personeel. Achterkleindochter Emilie Zonnevylle noemde het bijzonder dat het werk nu “in veilige handen” komt; andere nazaten benadrukten dat het loslaten van de verantwoordelijkheid zwaar, maar nodig was. De familie blijft betrokken: de familiestichting mag twee van de vijf toezichthouders benoemen en behoudt haar jaarlijkse samenkomst. Personeel reageerde aanvankelijk verrast, maar ervaart nu vooral rust en zekerheid na jaren van onzekerheid.
De overdracht volgt op langdurige financiële problemen. Het museum was altijd afhankelijk van kaartverkoop en ontbeerde structurele overheidsbijdrage; bezoekcijfers vielen terug van circa 180.000 in topjaren naar ongeveer 100.000 na de coronapandemie, wat een jaarlijks tekort van ongeveer €400.000 veroorzaakte. Daarnaast drukten stijgende energiekosten, achterstallig onderhoud en een personeelsbestand dat de afgelopen twee jaar met een kwart werd ingekrompen. Een recente bouwscan becijferde dat ongeveer €6,5 miljoen nodig is voor noodzakelijke verduurzaming en herstel, iets wat een particulier museum niet kan dragen. De gemeente Den Haag gaf eerder tijdelijke steun, maar dat volstond niet.
Het belang van de overname wordt onderstreept door de Commissie Beschermde Cultuurgoederen: het Panorama is volgens de commissie onvervangbaar Nederlands erfgoed. Het doek is een uniek 19de-eeuws panorama van 114,5 meter omtrek en 14,6 meter hoog, geschilderd door Hendrik Willem Mesdag, Sientje Mesdag en collega’s uit de Haagse School (onder anderen George Breitner en Bernard Blommers). Sinds de opening in 1881 bleef het werk als enige panorama ter wereld op zijn oorspronkelijke locatie bewaard; Mesdag kocht het later zelf toen de onderneming failliet ging. Het Panorama is hiermee de eerste nieuwe rijksinstelling in bijna 25 jaar — het laatste museum dat die status kreeg was het Glasmuseum Leerdam in 2001.
Door de staatsstatus krijgt het museum niet alleen financiële stabiliteit, maar ook de mogelijkheid om het bijzondere erfgoed voor toekomstige generaties te behouden en te ontsluiten.