Alleen Europa kan Oekraïne redden van Poetin en Trump - maar zal het dat ook doen? | opinie
In dit artikel:
Timothy Garton Ash betoogt dat Europa nu zelf de verantwoordelijkheid moet nemen voor de toekomst van Oekraïne — en daarmee ook voor zijn eigen veiligheid. Met bijna vier jaar oorlog door Rusland en recente dreigementen van Vladimir Poetin dat Rusland “klaar” is voor een confrontatie met Europa, ligt de strategische noodzaak er volgens hem duidelijk. Tegelijkertijd toont de houding van de Verenigde Staten onder Donald Trump dat Europa niet blind op Washington kan blijven rekenen: Trumps beleid en een voorgesteld 28-puntenplan lieten zien dat de VS bereid zijn politiek te schuiven ten koste van Oekraïne en Europese belangen.
Garton Ash stelt twee cruciale vragen: kan Europa, samen met gelijkgestemde landen zoals Canada, Oekraïne zodanig versterken en Rusland zodanig verzwakken dat overwinning mogelijk wordt? En zal Europa die inspanning daadwerkelijk leveren? Antwoord: technisch haalbaar maar politiek lastig. Een concrete stap is de inzet van bevroren Russische tegoeden bij Euroclear in Brussel (ongeveer 185 miljard euro) om gaten in de Oekraïense begroting te dichten; de Europese Commissie wil dat gebruiken, maar de Belgische premier Bart De Wever vreest juridische aansprakelijkheid en blokkeert, terwijl de Raad deze kwestie op de top van 18 december wil beslechten.
Militair en economisch heeft Europa veel capaciteit: de Europese economie is veel groter dan die van Rusland, wapenproductie wordt opgeschaald en het aandeel dat alleen de VS kan leveren krimpt. Landen als Duitsland, Polen, Nederland, Noorwegen en Canada kochten recent extra Amerikaanse wapens voor Oekraïne. Zelfs als de VS informatie of materiaal terughoudt, zouden Europese en Oekraïense inlichtingenapparaten deels kunnen compenseren. Tegelijkertijd moet Oekraïne zelf doorpakken met binnenlandse hervormingen en corruptiebestrijding — het vertrek van Andri Jermak biedt volgens Garton Ash een kans voor een politieke reset of nationale eenheidsregering.
Rusland is niet onkwetsbaar: zware verliezen (grote aantallen doden en gewonden) maken rekrutering moeilijk, de oorlogseconomie vertoont scheuren door stijgende inflatie en hoge rente, en Oekraïense langeafstandsraketten hebben raffinaderijen geraakt. Ook is een groot deel van de zee-export van Russische olie afhankelijk van een “schaduwvloot” die via Deense zeestraten vaart; Europa zou die inkomstenroute kunnen treffen door strengere inspecties en blokkades.
Als Europa voldoende militaire en economische druk volhoudt, zou het kantelpunt rond 2026–2027 kunnen komen, waarna Poetin gedwongen zou zijn te kiezen voor een staakt-het-vuren langs de bestaande linies. Een formeel vredesverdrag lijkt onwaarschijnlijk, maar een langdurige wapenstilstand is realistisch. Daarna volgt de beslissende fase: wie de oorlog „gewonnen” heeft wordt bepaald in de vijf tot tien jaar na de wapensstilstand — of Oekraïne zich ontwikkelt tot een veilig, economisch levend en (EU-)geïntegreerd land, of grotendeels onveilig en onder Russische invloed blijft.
Garton Ash waarschuwt echter voor tal van belemmeringen: hardnekkige mythen over Russische onoverwinnelijkheid, afhankelijkheid van de VS, trage EU-procedures, begrotingsdruk en nationaal egoïsme (zoals het verzet tegen beslaglegging op Russische tegoeden en bilaterale ruzies binnen Europa). Zijn oproep is een moreel-politieke: het vereist “wilskracht” — strategische vastberadenheid en het stellen van langetermijncollectieve belangen boven kortetermijnpolitiek. Historische voorbeelden tonen dat naties onder existentiële dreiging buitengewone dingen kunnen verrichten; Europa kan Oekraïne helpen als het daarvoor kiest. Timothy Garton Ash is hoogleraar Europese studies aan Oxford en Stanford.