Algemene Rekenkamer: UWV en ministerie hadden 'blinde vlek' voor fouten WIA
In dit artikel:
De Algemene Rekenkamer stelt dat zowel uitvoerder UWV als het WIA-stelsel jarenlang hebben gefaald, en pleit voor een ingrijpende herziening van de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen. In een onderzoek in opdracht van het ministerie concludeert de Rekenkamer dat fouten bij de vaststelling van WIA-uitkeringen vooral tussen 2020 en 2024 veelvuldig voorkwamen. De problemen werden in september 2024 aan het licht gebracht: tienduizenden mensen kregen mogelijk een te hoge of te lage uitkering nadat bij de berekening van iemands resterende verdiencapaciteit fouten waren gemaakt.
Volgens de Rekenkamer lag de oorzaak deels in de enorme complexiteit van de WIA-regels, waardoor het systeem foutgevoelig en moeilijk uitvoerbaar is voor UWV, ondoorzichtig voor politici en lastig controleerbaar voor uitkeringsgerechtigden. De coronacrisis verergerde de situatie: thuiswerken leidde tot minder kwaliteitscontroles en minder directe collegiale ondersteuning, waardoor fouten vaker optraden en lang onopgemerkt bleven. Daarnaast speelden verouderde IT-systemen en een structureel tekort aan verzekeringsartsen een rol. Van ongeveer een kwart van de beoordelingen uit die periode ontbreken adequate rapportages, waardoor achteraf niet meer valt vast te stellen of die beslissingen juist waren.
Financieel en aantalsmatig: 43.000 mensen zijn aangeschreven als mogelijk geraakt; 3.000 daarvan zijn inmiddels geïnformeerd dat er geen fout is. Voor wie te weinig ontving, schat UWV het gemiddelde tekort op circa €2.745 bruto over de hele periode, met uitschieters tot circa €25.000. De Rekenkamer rekent deze inschatting als redelijk. Ongeveer 400 personen kregen mogelijk helemaal geen uitkering terwijl zij er recht op hadden, en circa 1.600 ontvingen onterecht een uitkering. Mensen die teveel kregen hoeven het volgens eerdere besluiten niet terug te betalen; wie te weinig kreeg wordt gecompenseerd.
De Rekenkamer verwijt ook het ministerie onvoldoende aandacht voor UWV-bedrijfsvoering en een te afwachtende houding bij het vereenvoudigen van regelgeving. President Pieter Duisenberg benadrukt dat prioriteit te veel lag bij het wegwerken van wachtlijsten in plaats van bij correcte vaststelling van uitkeringen. UWV erkent de conclusies en noemt de situatie pijnlijk.
UWV wacht op een regeling samen met het ministerie om nare neveneffecten (zoals terugvorderingen van toeslagen) te voorkomen voordat iedereen wordt geïnformeerd. Het herstel van verkeerd vastgestelde uitkeringen start naar verwachting halverwege 2026. In de politiek is er al aandacht: D66 en CDA pleiten in hun formatievoorstel voor vereenvoudiging en minder instroom in het stelsel.