Alarmerend dat een strafblad iemands woonkansen steeds verder beperkt

In dit artikel:

In februari 2025 maakt een openbare rapportage over zeven Nederlandse gemeenten zichtbaar dat het strafrechtelijk verleden van burgers steeds vaker meebepaalt waar zij mogen wonen. Waar controles zoals een VOG (Verklaring Omtrent Gedrag) oorspronkelijk bedoeld waren voor integriteitsgevoelige functies (bijvoorbeeld onderwijs of defensie) worden soortgelijke screenings nu toegepast bij aanvragen voor sociale huur of urgente woonpakketten. Justis speelt een rol bij VOG-beoordelingen, maar een VOG-toets hoort op zich niet thuis in toegang tot woonruimte.

Het Nederlands Jeugdinstituut waarschuwt in dezelfde studie dat factoren als aanwezigheid van criminaliteit in de buurt, criminele vrienden en vroegere delicten belangrijke risicofactoren zijn voor jeugdcriminaliteit. Toch leidt de opschaling van screening ertoe dat mensen met oude of relatief lichte veroordelingen langdurig gestigmatiseerd worden: zij kunnen geen geschikte of betaalbare woning krijgen en belanden eerder in noodopvang, vaak ver van werk, school en sociale netwerken.

Deze praktijk vergroot sociale ongelijkheid, ondermijnt sociale cohesie in wijken en tast het vertrouwen in gemeentelijk beleid aan. Problemen die ooit gericht waren op veiligheidsrisico’s voor de samenleving verschuiven naar routinematige beslissingen over wonen, waardoor een bijna permanente "stempel" ontstaat die reïntegratie belemmert.

De onderzoekers concluderen dat gemeenten hun screeningsbeleid dringend moeten herevalueren. Veiligheid blijft belangrijk, maar mag niet leiden tot onnodige uitsluiting. Een evenwichtige aanpak bevat proportionele toetsing, aandacht voor de ernst en ouderdom van veroordelingen, en mogelijkheden voor rehabilitatie zodat mensen kunnen terugkeren in de samenleving zonder blijvende woonbeperkingen. Alleen zo blijven woonomgevingen zowel veilig als inclusief.