Al 40 jaar ongrijpbaar: stijlicoon Tilda Swinton wisselt Hollywood af met radicale experimenten

In dit artikel:

Tilda Swinton staat opnieuw in de schijnwerpers: eind september opent in EYE een door haar samengestelde tentoonstelling, Tilda Swinton – Ongoing, en ze heeft een bijrol in The End, die zijn Nederlandse première beleeft op het Parool Film Fest 2025. In Oppenheimers eerste fictiefilm — een ambitieuze, apocalyptische musical over een familie die schuilgaat in een bunker na een klimaatcatastrofe — zingt Swinton met een fragiele, onvaste stem mee.

Swinton, geboren in 1960 in Londen binnen een Schotse adellijke familie, begon aanvankelijk met studie en schrijfambities maar koos snel voor acteren. Haar vroege samenwerking met de iconoclast Derek Jarman (ze maakten samen zeven speelfilms) legde het toneel voor haar reputatie als transformerend en vaak ongrijpbaar gezicht van de avant-garde. Een voorbeeld is het minutenlange, woordeloze shot uit Jarmans War Requiem (1989), waarin haar subtiele gelaatsverandering van stilte naar extase indruk maakt.

Haar werk balanceert consequent tussen experimenteel en mainstream: van het genderverkennende Orlando (1992) tot Hollywoodtitels als The Chronicles of Narnia, Michael Clayton — waarvoor ze een Oscar voor beste bijrol ontving — en Doctor Strange. Ze kiest vaak rollen die identiteit, gender en sterfelijkheid aftasten; die thema’s komen terug in films als Possible Worlds, Female Perversions en recente samenwerkingen met regisseurs als Luca Guadagnino, Wes Anderson, Jim Jarmusch, Bong Joon-ho en Joanna Hogg. Met Hogg maakte ze meerdere films, en in The Eternal Daughter (2022) speelt ze zelfs moeder en dochter tegelijk — een kunstgreep die past bij haar fascinatie voor doppelgangers en identiteitsvariatie.

Swinton is ook een stijlicoon en muse voor ontwerpers zoals Viktor & Rolf. Ze gebruikt kleding als een middel tot identiteitskeuze en ziet kunst als een manier om de eindigheid van het leven aan te kijken in plaats van te ontvluchten. Die houding echoot haar vroegere woorden over regisseurs die “niet wegkijken” — een karakteristiek die ze leerde van Jarman en die haar werk blijft doordringen.

Praktisch: de tentoonstelling in EYE loopt van eind september tot 8 februari; The End is te zien op PAFF op vrijdag 10 oktober (15.45, Ketelhuis 3) en zaterdag 11 oktober (21.00, Ketelhuis 2).