AI in verkiezingstijd: van handige AI-tools voor jou als kiezer tot uitdagingen voor de politiek
In dit artikel:
Verkiezingen noemt de auteur een klein feest van de democratie: een moment waarop burgers kiezen, overleggen en prioriteiten afwegen. Als voormalig campagneleider en techliefhebber beschrijft hij hoe AI kiezers en campagnes kan ondersteunen — van het snel doorzoeken en analyseren van informatie tot live factchecking — maar waarschuwt ook voor de gevaren en het vertrouwensverlies rond technologie in verkiezingstijd.
Uit zijn ervaring is een campagne een samenspel van timing, emotie en data. AI vergroot de mogelijkheden van dat werkveld, maar heeft ook al geleid tot misbruik. Hij verwijst naar Cambridge Analytica als voorbeeld van schadelijke microtargeting en wijst op de vrees voor deepfakes: overtuigend gemanipuleerde video’s of audio die kiezers kunnen misleiden. Praktische voorbeelden uit het buitenland illustreren die risico’s: in Argentinië circuleerde bewerkte beeldvorming die een tegenstander politiseerde; in Bangladesh en India werden nepvideo’s en deepfakes ingezet om politieke boodschappen geloofwaardig te maken; en in Pakistan werd een lange toespraak met de stem van een veroordeelde politicus gegenereerd. Uit onderzoek bleek dat een aanzienlijk deel van het publiek dergelijke beelden als echt aanzag, wat de impact onderstreept.
Tegelijkertijd toont de auteur hoe AI kiezers kan helpen. Zelf gebruikt hij AI als geavanceerde stemwijzer: partijenprogramma’s analyseren, media-archieven en stemgedrag terugzoeken (bijvoorbeeld via bronnen als de Tweede Kamer en OpenKamer), en verschillende modellen naast elkaar zetten (hij noemt GPT en Gemini) om hallucinaties te beperken. Speciale toepassingen—zoals VerkiezingsGPT voor economische effectanalyses, voice-modes voor live factchecking en realtime vertaaldiensten van Microsoft—maken debatten toegankelijker voor slechthorenden, anderstaligen en slechtzienden.
In Nederland is de toepassing door partijen nog beperkt. Enkele partijen experimenteerden: BBB gebruikte ChatGPT voor speech- en programmasuggesties, Volt kondigde inzet in campagnestadia aan, maar veel partijen (VVD, D66, SP, PvdD, JA21, FvD) gaven aan hun programma’s zonder AI te hebben opgesteld. Volgens de auteur staat de Nederlandse politiek daarmee achter veel internationale collega’s; echte, breed ingezette AI-campagnes zijn hier vooralsnog zeldzaam.
De boodschap is optimistisch-kritisch: de technologische capaciteit om campagnes slimmer en persoonlijker te maken is aanwezig, maar vergt moed en zorgvuldigheid. Traditionele waarborgen—stemmen met potlood, handmatige tellingen—blijven belangrijk vanwege vertrouwen en transparantie. Als AI verstandig en transparant wordt ingezet kan het echter helpen de afstand tussen burger en politiek te verkleinen, mits de sector waakzaam blijft voor manipulatie en foutieve informatie.