AI-geletterdheid is geen hype: de gevolgen van onwetend gebruik
In dit artikel:
Vanaf 2 februari 2025 geldt de AI-Act die van professionals – zowel werknemers als ondernemers – vereist dat zij AI-geletterd zijn. Deze wet benadrukt het belang van begrip over kunstmatige intelligentie, niet alleen in een werkomgeving, maar ook als consument, nu AI steeds meer geïntegreerd raakt in dagelijkse software, klantenservice en contentproductie. AI-geletterdheid houdt in dat mensen de werking, kansen, risico’s en gevolgen van AI begrijpen om niet kwetsbaar te zijn voor verkeerde toepassingen of overschatting van AI-capaciteiten.
Het boek ‘Ik ben AI-geletterd!’ biedt een toegankelijke introductie in AI, geschreven in eenvoudige taal om beginners inzicht te geven in wat AI precies is, waar het al aanwezig is (zoals bij streamingdiensten of navigatieapps) en welke beperkingen het heeft. Vooral het bewustzijn van de grenzen van AI is cruciaal om risico’s te herkennen en verantwoord met AI-tools om te gaan.
Daarnaast bespreekt het boek de overheidsregels omtrent AI-geletterdheid: in Nederland houdt de Autoriteit Persoonsgegevens toezicht, terwijl in België de Gegevensbeschermingsautoriteit en Digitaal Vlaanderen dat doen. Er is geen uniforme norm voor AI-geletterdheid; het niveau hangt af van de sector, functie en toepassing. Organisaties worden geadviseerd vier kernaspecten te regelen om aan de wet te voldoen, hoewel dit meer richtlijnen zijn dan strikte verplichtingen. Bij hoogrisico-AI-toepassingen gelden aanvullende eisen, die afhankelijk zijn van het type toepassing en niet uitsluitend van de organisatie.
Het ontbreken van adequate kennis over AI kan ernstige gevolgen hebben, zoals verkeerde beslissingen of verminderde controle over werkprocessen. Tegelijkertijd versterkt AI-geletterdheid het vakmanschap doordat werknemers beter geïnformeerde keuzes maken en fouten voorkomen. Het leerproces rond AI-geletterdheid is continu en omvat kennis, vaardigheden en een kritische houding. Het boek verwijst naar diverse (voornamelijk gratis) bronnen en cursussen voor verdere verbetering, wat vooral voor zelfstandigen en kleine ondernemingen waardevol kan zijn.
Maatschappelijk gezien vereist AI-geletterdheid ook inzicht in bredere effecten, zoals het grote energieverbruik van AI-systemen en de impact op werk en autonomie. Het boek belicht vooral de negatieve kant van energieverbruik, maar erkent dat AI soms ook efficiënter kan zijn dan menselijke arbeid. De veranderingen die AI teweegbrengt in de arbeidsmarkt en digitale vaardigheden zijn bovendien onmiskenbaar en vragen aanpassing van werknemers.
Samenvattend biedt ‘Ik ben AI-geletterd!’ een heldere start voor iedereen die zijn kennis over AI wil vergroten, met praktische handvatten om persoonlijk en binnen organisaties aan de wettelijke AI-geletterdheidseisen te voldoen. Het boek benadrukt dat AI-geletterdheid geen eenmalige taak is, maar een continu leerproces dat essentieel is in onze steeds meer door AI gedreven samenleving.