AI als stemadviseur? Chatbot haalt VVD en PVV door elkaar
In dit artikel:
Politiek commentator Ron Fresen liet ChatGPT vergelijken wat er veranderde tussen het PvdA‑verkiezingsprogramma van 2012 en het huidige PvdA‑GroenLinks‑programma, en concludeerde op basis van het antwoord dat de partij niet linksers maar juist naar het midden is opgeschoven. Dat voorbeeld illustreert waarom mensen AI-chatbots steeds vaker inzetten om politiek materiaal snel te analyseren: ze verwerken grote hoeveelheden tekst in korte tijd. Tegelijkertijd tonen recente tests ook de risico’s.
Nieuwsuur vroeg NotebookLM van Google om verkiezingsprogramma’s te vergelijken. De tool, die volgens Google alleen op die documenten zou werken, citeerde per abuis een passage over het terugsturen van Oekraïense mannen en schreef die toe aan de VVD, terwijl die uitspraak uit het PVV‑programma kwam. Google onderzoekt of het om een zogenaamde “hallucinatie” ging. Claes de Vreese (hoogleraar AI en maatschappij, UvA) waarschuwt dat grote taalmodellen vaak “ruis” bevatten: hun antwoorden zijn deels beïnvloed door interpretaties en bronnen die niet transparant zijn, en ze voorspellen vooral taalkundige patronen, niet gecontroleerde feiten.
Voorlichtingorganisatie Prodemos raadt kiezers af AI‑chatbots als primaire stemadviseur te gebruiken: betrouwbaarheid, neutraliteit en actueelheidsgaranties zijn lastig te beoordelen. De Vreese ziet wel een rol voor deze tools als aanvullende hulp voor wie niet alle programma’s zelf wil doorlezen, maar benadrukt dat antwoorden altijd moeten worden geijkt aan andere bronnen en eigen kennis. Hij pleit ook voor strengere regels en technische beperkingen zodat AI geen definitief politiek advies geeft.
Kortom: AI‑chatbots kunnen snel overzicht bieden en vermaak leveren, maar ze halen feiten en bronnen door elkaar en missen transparantie. Met de Tweede Kamerverkiezingen in zicht is het verstandig om dergelijke tools alleen als één van meerdere informatiebronnen te gebruiken en bij belangrijke keuzes terug te vallen op originele partijprogramma’s, betrouwbare analyses en instrumenten zoals de StemWijzer.