Advies aan kabinet: belast vervuiling en keer de opbrengst uit aan burgers
In dit artikel:
De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) roept het kabinet op om verduurzamingsbeleid eerlijker en effectiever te maken: belasting op CO2 en andere vervuiling moet gepaard gaan met een uitkering aan burgers, een zogenaamd "duurzaamheidsdividend". In een advies dat woensdag is gepubliceerd waarschuwt de raad dat huidige maatregelen vaak vooral de beterverdienenden bevoordelen; subsidies voor elektrische auto’s of warmtepompen bereiken regelmatig mensen met meer financiële armslag, terwijl huurders en lagere inkomens buiten de boot vallen of de regelingen niet weten te vinden.
De Rli pleit ervoor dat beleidsmakers vooraf expliciet kijken naar de sociaaleconomische effecten van duurzaamheidsmaatregelen. Daarbij wijzen zij op praktische knelpunten: het bestaande beleidskompas voor ambtenaren wordt door ongeveer vier van de vijf niet gebruikt, waardoor ongelijkheid in effecten onvoldoende wordt voorkomen. Tegelijk meent de raad dat mensen en bedrijven die het kunnen betalen verplicht moeten bijdragen aan de energietransitie, zeker wanneer zij een grote ecologische voetafdruk hebben.
Concreet adviseert de Rli onder meer verplichte hogere energie-labels voor huurwoningen, het verplicht installeren van (hybride) warmtepompen bij vervanging van cv-ketels en een verbod op PFAS in consumentenproducten zoals pannen. De raad wil vervuiling via belastingen duurder maken, maar stelt voor de opbrengst te herverdelen: iedereen krijgt het duurzaamheidspayback; wie relatief schoon leeft profiteert netto, wie veel vervuilt betaalt meer.
De aanbeveling sluit aan bij een recent voorstel van het Nationaal Burgerberaad Klimaat om vervuilende producten zwaarder te belasten en opbrengsten uit te keren als "klimaatbonus". De Rli benadrukt ook het belang van echte burgerbetrokkenheid in plaats van snelle afvinkacties; daadwerkelijke inspraak vermindert latere rechtszaken en kan versnelling van de verduurzaming bevorderen. Tot slot waarschuwt de raad dat onvoorspelbaar beleid — zoals het afschaffen van de salderingsregeling of het uitstellen van zero-emissiezones — vertrouwen schaadt en investeringen straft.