Actief en dienstbaar leefde Jur Heerema (1923-2025) zijn leven voluit
In dit artikel:
Jur Heerema (16 februari 1923, Hoogezand — 30 september 2025, Ede) leidde een leven dat zich uitstrekte van het ondergrondse verzet in de Tweede Wereldoorlog tot een lange carrière als cartograaf en actieve kerkganger in zijn oude dag. Zijn loopbaan en wereldbeeld maakten grote veranderingen door: van streng gereformeerd jong naar een oecumenisch, vrijzinnig denker die zijn sociale rol in kerk en buurt tot op hoge leeftijd bleef vervullen.
Op jonge leeftijd verhuisde het gezin Heerema van Ommen naar het stedelijke Zaandam (1937), een omslag die zijn wereld opende. Hij volgde de Tekenschool in Amsterdam en ontwikkelde een talent voor tekenen en etaleren. Tijdens de Duitse bezetting zette die vaardigheid hem letterlijk in het verzet: via zwager Jan Zwart kwam hij in de illegale drukkerij van dagblad Trouw terecht. In een klein huis aan de Vinkenstraat hielp hij het logo stencilen, drukken en bezorgen van de Zaanse editie, en vervalste hij meerdere keren handtekeningen op valse papieren. Hoewel hij zich bewust was van het gevaar — de Sicherheitsdienst had een post om de hoek — overleefde hij de oorlog zonder arrestatie; zijn schuilplaats onder een keukenvloer redde hem tijdens een razzia. Een dag na het einde van de oorlog plakte hij een ‘bovengrondse’ Trouw op een muur in Zaandam.
Korte tijd later meldde Heerema zich als oorlogsvrijwilliger voor Nederlands-Indië (juli 1945). Hij vertrok met duizend anderen naar een land waar Soekarno intussen de republiek had uitgeroepen. Jur diende vooral op de kaartenafdeling en werd ingezet bij de beveiliging van wegen tussen Bandung en Batavia. Een ernstige aanval van amoebedysenterie bracht hem bijna het leven, maar hij genas en werkte daarna als cartograaf in Semarang. Zelf ervoer hij het conflict van nabij maar niet als getuige van grootschalig geweld; de rol van cartograaf hield hem veelal aan de rand van de frontlijn.
Terug in Nederland (1948) zette Heerema zijn cartografische loopbaan voort bij de Stichting voor Bodemkartering in Wageningen. Hij bleef daar tot zijn pensioen in 1985, van kaartentekenaar tot afdelingshoofd. Hij hield van precisie en techniek — automatisering en buitenlandse opdrachten bevielen hem — maar had moeite met politiek getinte collegiale verhoudingen en met de meer losse omgangsvormen die hij soms als ‘rood’ ervoer. Zijn managementstijl werd soms gehinderd door een strakke opvoeding; dan stond zijn vrouw Tine (zus van verzetsman Bram Janse) vaak borg voor besluitkracht en praktijkzin.
Privé bleef Jur een verbindend en nieuwsgierig mens: hij was onvermoeibaar in gesprekken, vroeg passagiers in regiotaxi’s het hemd van het lijf en raakte op campings binnen een uur met buren in gesprek. Met Tine, met wie hij op dertigjarige leeftijd trouwde, kreeg hij vier kinderen. Het stel gaf hun kinderen veel vrijheid; later raakten zij steeds minder thuis in het strenge gereformeerde kader waarin Jur opgroeide. Zijn tijd in Indonesië en contacten met mensen van allerlei levensbeschouwingen begonnen zijn overtuigingen te kantelen. Na zijn pensionering verhuisden Jur en Tine naar Ede, waar ze betrokken raakten bij de oecumenische gemeente Emmaüs; Jur werd er projectleider voor de bouw van de kerk en bleef actief in commissies, liefst als tweede man die harmonie zocht.
Zijn leven kende ook zwaarte: de opname van Tine in een verpleeghuis twee jaar voor haar overlijden in 2017 trof hem hard; hij bezocht haar dagelijks. Na haar dood vond hij opnieuw ritme in tekenen, schilderen en een uitgebreid sociaal netwerk. Hij vierde zijn honderdste verjaardag uitbundig, maar daarna ging zijn gezondheid snel achteruit: hij viel vaak, zijn zicht verslechterde en eind 2024 kwam hij in een verzorgingshuis; in september 2025 raakte hij volledig bedrukt.
Tot de laatste dagen bleef zijn belangstelling voor politiek en wereldgebeuren onverminderd; hij vroeg om een televisie naast zijn bed en wilde nog een bijeenkomst voor honderdplussers bijwonen en de presentatie van het boek waarin zijn levensverhaal staat. Jur Heerema overleed op 30 september 2025 in Ede, achterlatend het beeld van een nauwkeurige ambachtsman, een doorleefd verzetsman en een sociaal geëngageerde vakman die in kleine daden en vrijwilligerswerk steeds dienstbaar bleef aan zijn omgeving.