Achter de wapenstilstand: wie bepaalt straks de toekomst van Gaza?
In dit artikel:
Een akkoord tussen Israël en Hamas legt voorlopig een eind aan de directe geweldsuitwisseling, maar laat veel vragen open over de toekomst van de Gazastrook en over de politieke rechten van Palestijnen. Het door de Verenigde Staten gepresenteerde plan bestaat uit drie fasen: eerst een staakt-het-vuren, daarna de ontwapening van Hamas en uiteindelijk de opbouw van een nieuw bestuur voor Gaza. De deal werd rond middernacht gesloten en zowel in Gaza als in Israël voorlopig gevierd, maar de situatie blijft fragiel.
Cruciaal in het plan is dat Hamas uit het bestuur van Gaza wordt gezet. De veiligheid en het bestuur zouden tijdelijk onder controle komen van een internationaal orgaan, geleid door een zogenoemde Peace Council — waarin volgens berichten ook oud-president Donald Trump en voormalig premier Tony Blair een rol zouden spelen. Hoe precies het nieuwe gezag eruitziet, wie meebeslist en op welke termijn Palestijnen invloed krijgen, is onduidelijk. Daarmee groeit de vrees dat Gaza verandert in een door buitenlandse partijen geleide wederopbouwoperatie zonder echte politieke zeggenschap voor de huidige bewoners.
Marieke de Hoon, hoofddocent internationaal strafrecht, wijst erop dat het plan het "recht op zelfbeschikking" van Palestijnen alleen voorwaardelijk noemt: het wordt iets om naar te streven, geen onherroepelijk uitgangspunt. Volgens haar ondermijnt die vaagheid een kernprincipe dat volgens het internationaal recht juist de basis van elk duurzaam vredsplan zou moeten zijn. Ze waarschuwt dat zonder authentieke inspraak het herstel van Gaza een moderniseringsproject zou kunnen worden met weinig oog voor betaalbare huisvesting of politieke herstelmaatregelen voor oorlogsgetroffenen.
Politiek en veiligheidskundig zijn er flinke onzekerheden. De vrijlating van Israëlische gijzelaars, die uiterlijk maandag afgerond moet zijn, zou Hamas veel onderhandelingsmacht doen verliezen. Er is geen duidelijk mechanisme in het akkoord om de veiligheid van Hamas-leden of van de Palestijnse burgerbevolking na terugtrekking van Israël te garanderen; dat voedt angst dat Israël later onder het mom van veiligheid de militaire campagne kan heropenen. Hamas eist toezicht, onder meer door de VN of door bemiddelaars als Qatar, Egypte en Turkije, maar formele internationale garanties ontbreken.
Op Israëlische binnenlandse politiek ontstaan spanningen: premier Netanyahu sprak van een belangrijke dag, maar ministers uit zijn rechtse coalitie, zoals Bezalel Smotrich, dreigen tegen te stemmen en willen doorgaan met de "vernietiging van Hamas". Op het terrein zijn ondanks het akkoord nog explosies te zien, wat laat zien dat het staakt-het-vuren broos blijft en afhankelijk is van de vraag of partijen zich aan de volgende stappen houden.