Aantal blanco stemmen verdubbeld: 'Kunnen alleen maar speculeren waarom'

In dit artikel:

Bij de meest recente verkiezingen is het aantal blanco stemmen ten opzichte van 2023 verdubbeld tot ongeveer 40.000 — grofweg goed voor een halve Kamerzetel, al tellen deze stemmen niet mee voor zetelverdeling. Blanco stemmen worden sinds 2010 apart geregistreerd, maar de stijging is onverwacht en moeilijk te verklaren omdat het om een kleine, lastig te onderzoeken groep kiezers gaat.

Electoraal deskundige Henk van der Kolk benadrukt dat blanco stemmen zelden de uitkomst bepalen en dat onderzoekers hooguit kunnen speculeren over oorzaken. Mogelijke verklaringen zijn dat kiezers zich door geen van de 27 partijen vertegenwoordigd voelen, moeite hebben met kiezen, of het politieke bestel willen boycotten. Een 67-jarige taxichauffeur, Johannes de Vries, illustreert die onvrede: hij ging uit plichtsbesef stemmen maar bracht een blanco stem uit omdat hij vindt dat "het grote geld regeert".

Een mogelijke praktische factor is een proef met een nieuw, kleiner stembiljet in vijf gemeenten waarbij kiezers twee vakjes moeten roodmaken (partij én kandidaat); onwennigheid kan tot fouten of meer blanco stemmen leiden, meent Van der Kolk. Historisch gezien had blanco stemmen pas duidelijk effect bij de Delfzijl-crisis van 2006, toen oproepen tot blanco stemmen leidden tot zeer hoge percentages en onverwachte gevolgen voor de lokale uitslag.