50 jaar na de dictatuur staat Spanje nog vol met Franco-monumenten
In dit artikel:
De Spaanse regering publiceert nog deze maand een landelijke catalogus van alle Franco-gedenktekens, met als doel die restanten van het dictatoriale regime uit het openbare domein te verwijderen. Een halve eeuw na Franco’s dood staan in veel steden en dorpen nog monumenten en straatnamen die verwijzen naar zijn bewind, ondanks de Memoria Histórica-wet van 2007 die dat beoogde aan te pakken.
Historicus Maisa Navarro uit Tenerife inventariseerde op de Canarische Eilanden zelf 450 van zulke relicten en wijst op één vooral omstreden voorbeeld: het beeld Ángel de la Victoria in Santa Cruz de Tenerife, algemeen bekend als ‘het Franco-monument’. Volgens Navarro verpersoonlijkt het beeld een vertekend narratief: Franco wordt verheerlijkt als een middeleeuwse kruisvaarder, gewikkeld in de vlag met een zwaard dat ook een kruis voorstelt. “Dit monument vertelt een valse versie van de geschiedenis,” zegt ze, en naar haar oordeel had het al afgebroken moeten zijn.
Verwijdering wordt momenteel belemmerd door een procedure om te bepalen of het beeld tot het nationaal cultureel erfgoed behoort; zolang dat onderzoek loopt mag het niet worden weggehaald, ook al valt het op papier onder de te verwijderen symbolen. Alejandro Gómez, leider van VOX in Santa Cruz de Tenerife, verzet zich fel tegen ontmanteling: hij benadrukt de artistieke waarde van beeldhouwer Juan de Ávalos en verwerpt voorstellen om de naam of betekenis aan te passen. Burgemeester Manuel Bermúdez zegt dat de gemeente zich aan de wet zal houden maar pleit, als het beeld toch zou blijven, voor meer historische context rond zulke monumenten om te onderwijzen over het verleden — vergelijkbaar met de conservatie van tragische herdenkingsplaatsen elders in Europa.
Navarro verwerpt die aanpak: het simpel behouden en herbestemmen van Franco-monumenten, soms door ze te hernoemen tot monument voor alle slachtoffers, compenseert volgens haar niet de feitelijke eenzijdigheid of het ontbreken van erkenning van alle slachtoffers van burgeroorlog en dictatuur. De discussie legt de spanning bloot tussen behoud van kunst en erfgoed enerzijds en het streven naar eerherstel en historische rechtvaardigheid voor slachtoffers anderzijds.