Deense donor met ernstige genetische afwijking verwekt 197 kinderen in Europa
In dit artikel:
Een Deense spermadonor, bekend als donor 7069 of onder de donornaam "Kjeld", heeft tussen 2006 en 2023 naar schatting minstens 197 kinderen verwekt in meerdere Europese landen. Dat blijkt uit een groot onderzoek van Nieuwsuur/NOS samen met dertien Europese publieke omroepen. Eerdere schattingen noemden 67 kinderen; het nieuwe cijfer is bijna drie keer zo hoog.
De donor draagt een ernstige kankerverwekkende genmutatie, maar niet in alle zaadcellen; het betreft een zogenaamde mosaïsche aanwezigheid van de mutatie. Daardoor is de precieze kans dat een kind de afwijking erft onbekend maar maximaal 50 procent. Als een kind de mutatie heeft, bedraagt volgens hoogleraar klinische genetica Wendy van Zelst-Stams de kans op het ontwikkelen van kanker naar schatting 80–90 procent, vaak op jonge leeftijd. Minstens tien donorkinderen hebben al kanker gekregen; enkele kinderen kregen twee verschillende kankersoorten en sommigen overleden jong.
De Deense spermabank European Sperm Bank (ESB) stopte de uitgifte van dit donorzaad tijdelijk in april 2020 na een eerste melding, maar gaf het later opnieuw vrij. Pas in oktober 2023 toonden meerdere tests aan dat de donor een kankerveroorzakende mutatie in een deel van zijn sperma had; toen werd hij permanent geblokkeerd. De ESB heeft niet actief geholpen bij het opsporen en informeren van alle betrokken moeders en kinderen en beroept zich op de privacy van de donor. De omroepen hebben het donornummer alsnog breder bekendgemaakt — mede omdat het in België al openbaar is gemaakt door de Belgische minister van Volksgezondheid — om nog niet geïnformeerde ouders te bereiken.
In veel gevallen lieten klinieken die het zaad hadden afgenomen na om ouders tijdig te waarschuwen; fouten varieerden van verloren administratieve bestanden tot gesloten of failliete klinieken, aldus de Deense Patiëntveiligheidsautoriteit. Die instantie noemt het “verwerpelijk” dat veel vrouwen pas laat werden ingelicht. In Spanje, België en Denemarken zijn respectievelijk 35, 53 en 99 kinderen met deze donor verwekt — aantallen die nationale limieten overschrijden (Spanje: max. 6, Denemarken: richtlijn 25, België: max. 6 vrouwen). De ESB hanteerde tot begin dit jaar geen wereldwijde limiet; sinds maart is bij de meeste profielen een maximum van 75 families genoteerd.
Nederlandse klinieken gebruikten deze donor niet, maar minstens twee Nederlandse vrouwen kregen een kind met zijn zaad via een Belgische kliniek. Het is nog onduidelijk hoeveel van de verwekte kinderen drager zijn of ziek zullen worden. De zaak roept vragen op over donorregistratie, grensoverschrijdende regelgeving, en de verantwoordelijkheid van spermabanken en klinieken bij gezondheidsrisico’s voor donorkinderen.