161 Deense spermadonoren in Nederland geblokkeerd, zorgen om betrokken kinderen
In dit artikel:
Sinds 2013 zijn volgens gegevens van de Deense overheid 161 Deense spermadonoren in Nederland geblokkeerd vanwege erfelijke risico’s; die informatie kreeg Nieuwsuur. Deense spermabanken leveren veel zaad aan Nederlandse klinieken: momenteel is ongeveer twee derde van de donorkinderen verwekt met Deens zaad, veelal besteld door lesbische stellen en alleenstaande moeders via commerciële Deense sites. Wanneer in Denemarken een donor als risicovol wordt aangemerkt stuurt de Autoriteit Patiëntveiligheid een zogenaamde Rapid Alert naar ontvangende landen; het geval van donor “Kjeld” — wiens spermacellen een ernstige genetische mutatie vertonen die kanker kan veroorzaken — maakte die procedure recent zichtbaar.
De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) bevestigt niet het exacte aantal maar meldt dat dit jaar al achttien Deense donoren zijn geblokkeerd. De inspectie geeft geen cijfers over hoeveel vrouwen en donorkinderen mogelijk betrokken zijn, welke aandoeningen spelen of of alle betrokkenen zijn ingelicht. IGJ controleert niet standaard per Rapid Alert of klinieken daadwerkelijk en zorgvuldig patiënten en donorfamilies informeren; volgens de IGJ beslist de behandelend arts of cliënten op de hoogte moeten worden gesteld en kan de inspectie dit proces achteraf toetsen.
Stichting Donorkind reageert geschokt en vreest dat veel ouders en kinderen niet zijn getraceerd, gescreend of adequaat geïnformeerd. In Denemarken bleek zelfs dat autoriteiten pas twee jaar na de blokkade van Kjeld constateerden dat veel vrouwen niet waren geïnformeerd. Belgische openbaarheid rond vergelijkbare dossiers noemt risico’s variërend van doofheid en blindheid tot stofwisselingsziekten, auto‑immuunaandoeningen en syndromen met meervoudige handicaps.
Klinieken zeggen volgens richtlijnen te werken, maar de grootste Nederlandse centra geven weinig openheid over aantallen en aandoeningen. Erfelijkheidsartsen, stelt hoogleraar Wendy van Zelst‑Stams, zouden direct betrokken moeten worden bij Rapid Alerts omdat zij expertise hebben in het zorgvuldig traceren en informeren van familieleden. Stichting Donorkind pleit voor strenger toezicht door IGJ, wettelijke regels over wie een Rapid Alert oppakt en een voorlopig verbod op gebruik van buitenlands zaad totdat zulke garanties zijn vastgelegd.